Taalbaas Stavering Antwurd

It goede antwurd is B. ferzen

Fersen is it meartal fan fers (gedicht, sang) en hat neat te krijen mei it tiidwurd frieze. It mulwurd (voltooid deelwoord) fan frieze is ferzen, útsprutsen mei in lang ê-lûd. Der wurdt lykwols gjin kapke op de earste e set. Dat is in útsûndering dy’t ek jildt foar gers en bern; dy krije ek gjin kapke, hoewol’t se mei in lange ê útsprutsen wurde.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. advysburo

Neffens de útspraak soenen wy dit wurd skriuwe lykas ûnder A. Mar it wurd komt fan it Latynske advisus en wurdt, neffens de regeling foar frjemde wurden yn it Frysk, stavere mei d en v. De mooglikheden mei d en f (B.) of t en v (as fjirde mooglikheid) binne fariaasjes dy’t betizing jouwe en sille dêrom net advisearre wurde.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Nammekunde

It goede antwurd is A, mar B soe ek wier wêze kinne.

Sint hat neat te krijen mei Sinteklaas. Sint is in Fryske manljusnamme en komt fan de oarspronklik Germaanske namme Sindbald, dy’t út twa parten bestiet. It earste sind betsjut it gean of de reis (ferl. Nederlânsk ‘gezin’ fan gisind dat begelieder, reisselskip betsjut), it twadde bald betsjut dapper, moedich (ferl. Nederlânsk ‘boud’).

Sindbald sil de meast yn de reden lizzende ferklearring wêze foar de Fryske namme Sint, mar it is mooglik dat Sint in ferkoarting fan de namme Vincent is. Dy namme is benammen yn roomske streken populêr troch ferskate hilligen mei de namme Vincentius. De namme Vincent betsjut “de oerwinnende”: fan it Latynske tiidwurd vincere. Antwurd B kin dus ek goed wêze.

NB: It kin ek foarkomme dat oarsom de Fryske namme Sint omneamd is ta Vincent.

Werom nei taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. (Sinteklaas)

De lange a wurdt al lang net mear mei ae skreaun. Yn de stavering fan no moat dat mei aa, krekt as yn it Hollânsk. De toanleaze e tusken sint en klaas is in ferbiningsletter. It Hollânsk hat nòch in tuskenletter, de r, mar dy hat it Frysk net. As it om de hillige sels giet wurdt Sinteklaas mei in haadletter skreaun (en oan it begjin fan in sin), mar oars net. Dus antwurd C.

Werom nei Taalbaas

Taalbaas Nammekunde Dieuwke

It goede antwurd is B. Dieuwke is de froulike foarm fan de namme Dieuwe. Dy namme bestiet út oerbliuwsels fan twa Aldfryske wurden. It earste part is in oerbliuwsel fan Aldfrysk ‘thiad’ dat lykas it eardere Dútske en Nederlânske wurd ‘diet’ út de lette midsieuwen, ‘folk’ betsjutte. Tink oan de wurden ‘duits’ en ‘diets’ dy’t ‘yn de taal fan it folk’ betsjutte. It Ingelske wurd foar Nederlânsk (‘Dutch’) hat dêr mei te krijen. We fine it ek yn it Wilhelmus: ‘van Duitsen bloed’. It twadde part –we is in oerbliuwsel fan ‘war’, oarspronklik ‘werand’, dat de persoan dy’t warret, ferdigenet betsjut. De betsjutting fan de namme Dieuwe is dus ‘warder, beskermer fan it folk’.

Oare froulike foarmen fan Dieuwe binne Djoke, Djoegine, Djoekje, Deuke en Tsjieuke. De manlike foarm Dieuwe komt minder faak foar. Op Skiermûntseach is de namme noch oerlevere as Deeuwe.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is B: poerbêst

Foar de r is der yn it oe-lûd in knikje te hearren. Dat is in saneamd (ôfgeand) twalûd, útsprutsen as [oe-uh] en dat wurdt stavere mei oe. De oe-klank as ien-lûd kin stavere wurde mei û (u kapke), bygelyks yn hûndert en ú (u mei in streekje) jout it u-lûd oan fan bygelyks tún.

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is A., gebieten

Dit wurd sprekke wy út mei in (ôfgeand) twalûd [i-uh] en wurdt dus skreaun mei ie.
Yn it Frysk is it meartal (meervoud) gebieten en dêrom hat it inkeltal (enkelvoud) in t oan ’e ein: gebiet. Mooglikheid C jout wer hoe’t it yn it Hollânsk útsprutsen wurdt. Der moat al by sein wurde dat de útspraak fan de begjinletter yn it Hollânsk net gelyk is oan dy yn it Frysk. Wy sizze de g fan garçon.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Literatuer

Antwurd

It antwurd is B, Froukje Annema. It fragmint komt út it boek Maleur yn Maaie (Drachten / Ljouwert, Friese Pers Boekerij bv, 1990, side 93). Froukje Annema (1941-1998) wist mei har boeken in soad lêzers te berikken. Yn har karriêre as skriuwster ûntjoech hja har ta in alsidich auteur, dy’t nêst romans en toaniel ek sjoernalistike bydragen skreau. Har meast ferneamde boek is de roman Sûnder garânsje (1992) oer in frou by wa’t boarstkanker fêststeld wurdt.

Klik hjir foar mear oer Froukje Annema

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is A.
(hjerstmoanne)

Yn hjerst wurde de h en de r net útsprutsen. It soe ek net tafalle om dy h op dat plak út te sprekken. Dat soe wol kinne, mar dan kin de j hast net mear útsprutsen wurde en ferdwynt er; soe dus in stomme letter wurde. Dy letters kamen yn foargongers fan it wurd ek al foar en binne der net út helle. Yn moanne stiet dûbel-n om de brekking oan te jaan.

Werom nei Taalbaas

Antwurd nammekunde

It goede antwurd is B

Yn it begjin fan de skriftlike boarnen waard Warns Werlenze neamd of Warlinze of Warlins. De hjoeddeiske foarm Warns komt op nei 1450. Tusken 1450 en 1600 komme beide foarmen foar: Warns en de foarmen op –lenze, -linze of –lens. Der besteane troch dy beide oerlevere foarmen ferskillende ferklearrings. By de foarm op –lenze, ensfh. wurdt tocht oan in foarm op –loo dat boskje betsjut. Mar hiel wierskynlik is dat net: nei alle gedachten is it in gewoane namme op –ns is, ôflaat fan it Aldfryske -ingi. De ferklearring fan de namme is dan: “Ward” yn de betsjutting fan hoeder, beskermer en Aldfrysk -ingi, dat folk fan ... betjut. Warns betsjut dan folk fan Ward. De foarmen op –lenze wurde dan ferklearre út it feit, dat se it yn dy tiid lestich fûnen hoe oft se de –ns foarm staverje moasten.

Werom nei taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. (figuer)

Antwurd A. It giet hjir om in saneamd ôfgeand twalûd ue (in heldere u dy’t oergiet yn in stomme e lykas yn put of de) en dat wurdt yn it Frysk stavere mei ue, lykas yn kuer en ûnhuer. Figuur is ferkeard, want de kombinaasje uu komt yn de Fryske stavering net foar. En figúr is ferkeard, omdat it twalûd ue nea mei ú skreaun wurdt.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is B.
(skieppewol)

As de wurden skiep en wol ta ien wurd foarme wurde, feroaret de útspraak fan it earste part. De útspraak fan ie feroaret dan yn ji (saneamde brekking). Dat wurdt net oanjûn mei ji, mar troch dûbel-p te skriuwen.

Werom nei taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. (healjier)

It wurd dêr’t de helte fan in jier mei oantsjut wurdt, bestiet út heal (Holl. half) en jier (Holl. jaar). Yn de gearstalling giet de útspraak fan in ôfgeand twalûd ea oer yn in opgeand twalûd (jè). Dy feroaring wurdt brekking neamd. Om’t heal yn it Frysk in besteande foarm is, wurdt yn de stavering fan de gearstalling de brekking net oanjûn (bliuwt dus ea). De j moat wol skreaun wurde, hoewol’t dy net útsprutsen wurdt (yn jier meastentiids ek al net mear).

Antwurd Taalbaas Piter

It goede antwurd is C.
De namme Piter komt fan de apostel Petrus, ien fan de apostels fan Jezus. Petrus syn oarspronklike namme wie Simon. Hy krige fan Jezus as bynamme Petrus. Dy namme komt fan it Grykske ‘petra’ dat stien en rots betsjut en de bybetsjutting hat fan betrouberheid. Dy bynamme hie faaks te krijen mei syn oarspronklike namme Kefas: fan it Arameeske ‘kefa’ dat ek stien betsjut.
Jezus koe dy Arameeske bynamme miskien, om’t se beide út Galileä kamen, dêr’t destiids Arameesk sprutsen waard. Arameesk wie doe de taal fan in grut part fan it Heine Easten. Hjoed de dei wurdt it Arameesk allinne noch sprutsen yn inkelde doarpen yn Syrje en Súd- Turkije.
De Fryske foarnammen Pier en Pyt binne ferkoarte foarmen fan Piter. Nammen as Pytrik, Pytsje, Pierkje binne famkesnammen dy’t fan Piter ôflaat binne.

Boarne: J. van der Schaar, Woordenboek van Voornamen

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is B.
(weitôgje)

By tiidwurden komt foar de je-útgong altyd in stimhawwende klank, yn dit gefal stavere mei in g en net in ch (dy’t de stimleaze útspraak oanjout). Tink ek mar oan seagje. As it o-lûd fan hok lang útsprutsen wurdt, kriget de o in kapke. De oa jout in twalûd oan en dat is hjir net goed.

Klik hjir om werom te gean nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. (hûnderttûzen)

De lêste letter fan hûndert (100) is in t, want it meartal is hûnderten, en tûzen begjint mei in t. Dêrfandinne twa t’s yn ’e midden fan dit wurd. Oan ’e ein fan tûzen sprekke in soad minsken in t út, of in d (“tûzenden”), mar dat sil Hollânske ynfloed wêze. De lêste letter is in n (meartal tûzenen).


Klik hjir om werom te gean nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Literatuer

It goede antwurd is A.

Sjoerd Spanninga (pseudonym fan de dichter Jan Dijkstra, * De Jouwer 1906 - † Schagen, 1985). De rigels komme út it gedicht ‘De reade ierde’, dat de dichter publisearre yn de bondel Núnders (1950). Yn 1992 ferskynden de Samle fersen fan Sjoerd Spanninga en yn 2007 kaam in karlêzing fan syn fersen mei oersettingen yn it Hollânsk út ûnder de titel Indian summer. Mear oer Sjoerd Spanninga: sjoch ûnder de S by Fryske skriuwers op it webstee www.tresoar.nl.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is A. allegearre
Allegearre komt fan gear (it Hollânsk hie de foarm gader: bijeen, samen). De twaklank yn gear is deselde as dy yn hear of bear (Hollânsk heer en beer). Om’t njonken allegearre fanâlds de foarm gear foarkomt, wurdt de skriuwwize mei ea oanholden. Mar de oergong fan it delgeande twalûd ea nei it opgeande twalûd jè wurdt oanjûn troch it ferdûbeljen fan de letter r. Dat is yn antwurd C dus ferkeard.
Djerre komt net fan de foarm dear (is alteast net oerlevere) en dêrom bestiet dearreblom net en moat it djerreblom (dotterbloem) wêze.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is C. (froulju)
By de meartalsfoarming fan man plakke wy lju (Hollânsk lieden of lui) der oan fêst. Sa kin dat ek by it wurd frou. Dat de wurden manlju en froulju yn de útspraak hieltyd mear opinoar begjinne te lykjen, wurdt yn de stavering net oanjûn.
Om it meartal te meitsjen fan b.g. buorman, ealman of seeman, wurdt man ferfongen troch lju: dus buorlju, eallju en seelju.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Akkrum

It goede antwurd is B. It earste part fan de namme Akkrum giet wierskynlik werom op it Aldfryske ‘ake’ dat fiskdaam betsjut. It lêste part is dan in Aldfryske meartalsútgong fan de tredde namfal op –en of -um. Yn de lette midsieuwen komt sawol de namme Ackrom as Ackeren foar, dy’t wize op in tredde namfal. Dêrfandinne de oarspronklike betsjutting: ‘by de fiskdammen’. De wetternamme Ake komt yn Fryslân mear foar. Akkrum is sa te sjen net in -um namme, sa’t der yn Fryslân folle mear binne. Yn sokke nammen is -um ôflaat fan it Germaanske ‘heem’, dat de betsjutting hat fan ‘gebiet’, yn ús Frysk oerlevere as hiem. It ferhaal fan de beide manlju of yn de measte gefallen reuzen neamd dy’t “Ah...krom” rôpen is in populêr sechje, mar ek net mear as dat: in aardichheidsje.
Boarne: Karel F. Gildemacher, Friese plaatsnamen.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is A. (fervedoaze)
Middenyn in wurd, oan it begjin fan in nij wurdlid (lettergreep) komme de v (ferve) en de z (doaze) wol yn de Fryske stavering foar.
Oan it wurdbegjin past yndie allinnich de f.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Harns

It goede antwurd is C. De stêd Harns wurdt yn 1128 foar it earst neamd as Herlinge. Yn de rin fan de 14de ieu komme der yn de boarnen al ferskillende Nederlânske en Fryske foarmen njonken inoar foar: Nederlânsk Harlinghen (1317) en Frysk Herlingze (1340). Dy lêste foarm ûntjout him yn de 15de ieu fan Herlenze (1426) ta Harns (1455) of Herns (1488). Dêrnei wurdt Harns de algemiene Fryske fariant. Hjoed de dei meast útsprutsen as “Haans”, mar pleatslik ek as “Hains”.
It earste part fan de namme giet wierskynlik werom op de persoansnamme Harilo, it twadde part op it Germaanske –ingi, dat de betsjutting: “delsetting hearrend by” krige. Yn de rin fan de tiid slyt –ingi ôf ta –ens. In útgong foar in soad Fryske plaknammen, mar ek yn Grinslân en East-Fryslân (tink oan Grins, respektivelik Esens). Harns betsjut dan oarspronklik: delsetting fan Harilo.
Boarne: Karel F. Gildemacher, Friese plaatsnamen.

Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is B. (Wy praten)
Oan it wurdsje juster is te sjen dat it hjir giet om in foarm yn de doetiid (verleden tijd). De notiid is: Wy prate (sûnder n, lykas it hiele tiidwurd) en yn ’e doetiid komt dêr (yn it meartal) in n efter. De ferbûgingsregel stam + ten (praat + ten) is net nedich. om’t pra-ten de goede útspraak oanjout en gjin betizing mei de notiid (prate) jout.
Wy praatten (A.) is de skriuwwize yn it Nederlânsk en ek de eardere skriuwwize fan de doetiidsfoarm yn it Frysk. Wy prate (C.) is notiid.


Werom nei Taalbaas

Antwurd Taalbaas Stavering

It goede antwurd is B.: eksamen
De letter x, útsprutsen as [ks], wurdt yn it Frysk skreaun as ks. Wat dat oangiet slút de stavering fan frjemde wurden hjir oan by de útspraak.
De letter u wurdt wol brûkt yn bygelyks bus of put, mar it u-lûd yn in wurdlid (lettergreep) dat net de klam hat, wurdt stavere mei de letter e.

Werom nei Taalbaas